اگر به آزمایشگاه‌های مدرن سرزده باشید، قطعا می‌دانید که این مراکز مهم دارای دستگاه‌های فراوانی هستند. یکی از مهم‌ترین این وسایل، دستگاه اتوکلاو بوده که اهمیت زیادی برای مراکز آزمایشگاهی دارد. درصورتی‌که قصد راه‌اندازی یک آزمایشگاه شیمی، میکروبیولوژی یا دارویی را دارید، باید با این دستگاه آشنایی کامل داشته باشید.
کاربرد اصلی که برای دستگاه اتوکلاو وجود دارد، استریل و ضدعفونی کردن انواع تجهیزات و نمونه‌های آزمایشگاهی است. تا انتهای این مطلب آموزشی ما را همراهی کنید تا در ادامه ویژگی‌ها و کاربردهای این دستگاه را به‌طور کامل با هم بررسی کنیم.
اتوکلاو یا Autoclave چیست؟
برای معرفی دستگاه اتوکلاو باید گفت که این دستگاه به عنوان ابزاری مهم در محیط‌های آزمایشگاهی شناخته می‌شود. در واقع Autoclave دستگاهی است که قادر است با بهره‌گیری از بخار آب و فشار بخار، وسایل مختلف در آزمایشگاه‌ها و ابزارهای گوناگون را استریل کند.
نحوه‌ی عملکرد این دستگاه بر اساس اصول استریلیزاسیون یا همان Sterilization بوده و قابلیت استریل کردن مواد مختلف از جمله گاز را نیز دارد. کاربردهای این دستگاه بسیار زیاد بوده و برای صنایع دارویی، پزشکی و آزمایشگاهی استفاده می‌شود. بهتر است برای درک دقیق‌تر این موضوع انواع مدل‌هایی که برای آن وجود دارد را بررسی کنیم.
انواع دستگاه اتوکلاو
ابتدا باید بدانیم که چه مدل‌هایی از اتوکلاو وجود دارند. دستگاه اتوکلاو در ابعاد و توان‌های مختلفی تولید می‌شود که هرکدام برای محیط‌های گوناگونی مناسب هستند. مدل‌هایی که برای این دستگاه تولید و روانه صنایع مختلف شده‌اند، شامل موارد زیر هستند:
- نوع N: این نوع مانند دستگاه زودپز خانگی است؛ با این تفاوت که دارای محفظه‌ای فلزی و یک در ایمنی بوده و محافظی پلاستیکی از ورود و خروج هوا جلوگیری می‌کند.
- نوع B: این نوع شناخته شده با نام جابه‌جایی فشار مثبت است که توسط انژکتور جداگانه بخار تولید شده و به داخل آن انتقال پیدا می‌کند.
- نوع S: ای نوع که به جابه‌جایی فشار منفی معروف است، از 2 نوع ژنراتور بخار و خلأ بهره می‌برد.
اجزای تشکیل‌دهنده دستگاه اتوکلاو
نکته بسیار مهمی که کمتر کسی به آن توجه می‌کند، اجزای تشکیل‌دهنده‌ای هستند که در این دستگاه وجود دارند. باید بدانید که چه قطعاتی در این دستگاه موجود است تا به راحتی امور تعمیر و سرویس آن را انجام دهید. این اجزا به شرح زیر هستند:
- ژنراتور بخار
- محفظه‌ی فشار
- در یا دریچه
- فشارسنج
- سوپاپ آزادسازی فشار
- شیر اطمینان
- هیتر الکتریکی
- ژنراتور خلأ
- خنک‌کننده فاضلاب
کاربردهای اصلی اتوکلاو
سوالی که برای یافتن پاسخ آن به این مطلب آموزشی آمدید این است که چه کاربردهایی برای دستگاه اتوکلاو وجود دارند؟ در پاسخ به این سوال می‌توان به موارد مختلفی اشاره کرد. کاربردهای مهم این دستگاه به شرح زیر هستند.
استریل کردن وسایل آزمایشگاه
یکی از مهم‌ترین و اصولی‌ترین کاربردهایی که برای آن از دستگاه اتوکلاو استفاده می‌کنند، استریل کردن انواع وسایل در آزمایشگاه است. این امر به‌قدری مهم به شمار می‌رود که باعث شده بیشتر شرکت‌های تجهیزات آزمایشگاهی این دستگاه را تأمین کنند.
یک فروشنده‌ی تجهیزات آزمایشگاهی ماهر، به خوبی از کاربرد وسیع این محصول اطلاع دارد و به همین دلیل، اغلب در لیست دستگاه‌های فروشی خود، اتوکلاو هم می‌گنجاند. وسایلی مانند انابی، پیپت‌ها، ظروف آزمایشی، نیمرخ‌ها و سوزن‌ها باید توسط این دستگاه استریل شود و سپس مورد استفاده متخصصان و کارکنان قرار بگیرد. این دستگاه می‌تواند میکروب‌ها و آلودگی‌های موجود در این وسایل را از بین برده و از انتقال عفونت‌ها بین بیماران و نمونه‌ها جلوگیری کند.
پردازش انواع نمونه‌های حیاتی
کاربرد دیگری که با استفاده از دستگاه اتوکلاو به دست می‌آورید، استفاده از آن برای پردازش نمونه‌های حیاتی است. این دستگاه قابلیت‌های گوناگونی داشته و می‌توانید با آن، نمونه‌های باکتریایی، قارچی، ویروسی و سلول‌های حیاتی را پردازش کنید.
باید گفت که تمامی این نمونه‌ها بیشتر برای کشت میکروبیولوژیکی یا مطالعات زیست‌شناسی کاربرد دارند؛ به همین دلیل است که پردازش آن‌ها اهمیت زیادی برای مراکز تحقیقاتی داشته و می‌تواند در یافتن نتایج دقیق به متخصصان کمک کند.
پردازش تجهیزات و لوازم آزمایشگاهی
موضوع دیگری که باید آن را به‌عنوان یکی از مهم‌ترین کاربردهای دستگاه Autoclave دانست، پردازش انواع لوازم و تجهیزات آزمایشگاهی است. این نکته را باید بدانید که برخی از لوازم و وسایل مورد نیاز در یک آزمایشگاه نیازمند استریلیزه بالایی هستند.
به همین دلیل نمی‌توان مراحل استریل کردن آن‌ها را به شکل ساده انجام داد. مدل‌هایی از اتوکلاو وجود دارند که میتوانند پردازش تجهیزات گوناگون مانند پتری دیش‌ها، رآکتورها و اسپکتروفتومترها را انجام داده و در دقیق‌ترین حالت ممکن فرایند استریل آن‌ها را پیاده‌سازی کنند. این امر دقت و قابلیت اندازه‌گیری این لوازم را بهبود می‌دهد.
مناسب برای پزشکی و دندانپزشکی
کاربردهای بسیار زیادی برای دستگاه Autoclave وجود دارد که شامل پزشکی و دندانپزشکی نیز می‌شود. تنها کافی‌است این دستگاه را در تعداد بالا تأمین کنید تا ببینید که چه تعدادی از بیمارستان‌ها و کلینیک‌های دندانپزشکی نسبت به خرید آن اقدام می‌کنند.
بیمارستان‌های مجهز و حرفه‌ای، کلینیک و مطب‌های دندانپزشکی برای اینکه بتوانند وسایل پزشکی مانند ابزارآلات جراحی و سوزن‌ها را استریل کنند، از این دستگاه بهره می‌برند. اتوکلاو می‌توان در کمترین زمان ممکن این وسایل را استریل کرده و میکروب‌ها و عفونت‌ها را از بین ببرد.
استفاده در صنایع غذایی و دارویی
آخرین کاربردی که می‌خواهیم برای دستگاه اتوکلاو آزمایشگاهی برای شما معرفی کنیم، استفاده از آن در صنایع غذایی و دارویی است. حتما این را می‌دانید که استریل کردن دستگاه‌ها و ابزارهای تولید مواد غذایی اهمیت بالایی دارد.
درصورتی‌که بسته‌بندی این محصولات استریل نباشد، ازنظر بهداشتی رد شده و تأیید آن انجام نمی‌شود. به همین دلیل شرکت‌های غذایی برای جلوگیری از رشد میکروب‌ها، از دستگاه اتوکلاو جهت استریل کردن بسته‌بندی استفاده می‌کنند. این موضوع یکی از قوانین مهم در شرکت‌های غذایی و دارویی به‌حساب می‌آید.
جمع‌بندی
از دستگاه‌های فوق‌العاده مهمی که علاوه بر آزمایشگاه‌ها در صنایع دیگری نیز استفاده می‌شود، باید به دستگاه Autoclave اشاره کنیم. اتوکلاو دستگاهی مهم است که با استفاده از بخار آب و فشار بخاری که در انژکتور تولید می‌کند، فرایند استریل ابزار و وسایل گوناگون را انجام می‌دهد.
این دستگاه محبوبیت زیادی بین آزمایشگاه‌ها داشته و قابلیت‌های مختلفی را ارائه می‌دهد. از استریل بسته‌بندی داورها گرفته تا استریل کردن نمونه‌ها و وسایل اندازه‌گیری. بخشی از کاربردهایی که برای این دستگاه وجود داشت را در این مطلب آموزشی باهم بررسی کردیم.